Helga Witjes is inmiddels tweeënhalf jaar actief als gedeputeerde voor Provincie Gelderland en heeft naast Financiën, Sport, Onderwijs en Arbeidsmarkt, Economie en Innovatie ook grensoverstijgende samenwerking in haar portefeuille. Een rol die haar als ‘kind van de grens’ meer dan goed past. Een gesprek over jeugdherinneringen, de kracht van Interreg en bilaterale provinciale ambities voor de komende jaren.
Sinds ruim twee jaar bent u gedeputeerde voor Provincie Gelderland. Ook grensoverstijgende samenwerking maakt deel uit van uw portefeuille. Met welke thema’s houdt u zich momenteel vooral bezig? Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten?
In ons college hebben alle gedeputeerden te maken met bilaterale samenwerking. Mijn collega Klaas Ruitenberg houdt zich bijvoorbeeld over de landsgrenzen heen bezig met verkeer en vervoer, Ans Mol-van de Camp met water en Harold Zoet met landbouw en natuur. En ik houd het overkoepelende overzicht over alles wat er bilateraal speelt en kijk waar er eventueel nog wat moet worden bijgestuurd. Grensoverstijgende samenwerking staat bijna wekelijks op de een of andere manier wel op mijn werkagenda. Het leuke van mijn rol is ook dat ik Provincie Gelderland mag vertegenwoordigen in structurele bestuurlijke overleggen, zoals de Landrätekonferenz Oost Nederland-Münsterland en de bijeenkomsten van de AEBR (Association of European Border Regions).
Heeft u een persoonlijke relatie met Duitsland?
Die heb ik zeker. Ik ben opgegroeid in Doornenburg, op zo’n vijftien kilometer van de Duitse grens. We gingen vaak op vakantie naar Duitsland en keken veel naar de Duitse televisie. De spelshow RuckZuck was voor mij vaste prik, net als het popmuziekprogramma Formel Eins op de zaterdagmiddag. Vroeger kwam je wat dat betreft vaker in aanraking met de Duitse taal omdat er in Nederland maar twee zenders waren, en dus keek je ook naar de ARD en het ZDF. Mijn moeder en broers waren allemaal helemaal gek van Duits voetbal, dat standaard elke zaterdag om 18.00 uur werd gekeken. Daar heb ik stiekem nog een beetje een trauma van, omdat we maar één televisie hadden en ik dus alles verplicht mee moest kijken. Ik mocht graag voetbal kijken, maar hoefde ook niet altijd per se alle wedstrijden te zien.
Privé ben ik ook vaker in Duitsland te vinden. Zo stond er onlangs een vriendinnenweekend in Kleve op de planning. We gingen op zijn Nederlands met de fiets! En ook voor echte Duitse Kaiserbrötchen steek ik net als vele landgenoten graag de grens over.
U bent ook voorzitter van het Comité van Toezicht van Interreg VI. Kunt u daar iets meer over vertellen?
We zitten hier altijd met heel veel partijen aan tafel, met verschillende provincies, de Euregio’s, de Bezirksregierungen, het Ministerium für Wirtschaft, Industrie, Klimaschutz und Energie van Noordrijn-Westfalen en het Ministerium für Bundes- und Europaangelegenheiten und Regionale Entwicklung van Nedersaksen. Met alle aanwezigen streven we uiteindelijk één doel na: grenzen slechten en Europese samenwerking bevorderen. Als voorzitter heb ik vooral een verbindende functie en probeer ik er mede voor te zorgen dat projecten ook daadwerkelijk van de grond komen. Ik doe hier ook graag de oproep om projectaanvragen in te dienen. Op dit moment zijn er meer dan 80 projecten actief. Ongeveer de helft van de beschikbare middelen is inmiddels toegewezen, dus er is nog ruimte. Het indienen van een Interreg-aanvraag is in vergelijking met aanvragen voor andere fondsen relatief eenvoudig en ik nodig geïnteresseerden graag uit om met name op het gebied van innovatie en ook samenwerking tussen overheden aanvragen te doen. Er is sinds kort ook een animatievideo samengesteld waarin het aanvraagproces voor potentiële begunstigden en geïnteresseerde bedrijven wordt verhelderd. Een voorbeeld van een mooi Gelders Interreg-project is ‘De Rijn verbindt’, waarbij we in het kader van een maatschappijbrede Nederlands-Duitse samenwerking willen zorgen voor een betere balans tussen mens en dier in het stroomgebied van de Rijn. In een ander meer recent goedgekeurd strategisch project, ‘DIWA’ (Droogtestrategieën in het Waterbeheer) genaamd, wordt een grensoverschrijdende droogteaanpak ontwikkeld en geïmplementeerd.
Ook heeft er recent in Enschede weer een bijeenkomst van het Comité van Toezicht plaatsgevonden en op Enschede Airport Twente konden we aansluitend een mooi concreet voorbeeld van een Duits-Nederlands Interreg-project zien: de Emergency Drone. Hierbij werken Nederlandse en Duitse partijen samen bij de ontwikkeling en inzet van drones voor calamiteiten. Ik vind het altijd fantastisch om zulke tastbare voorbeelden van succesvolle samenwerking te zien.
U heeft het initiatief genomen om te kijken in hoeverre Interreg A kan worden ingezet om mobiliteitsvraagstukken in de grensregio aan te pakken. Wat is hier de laatste stand van zaken?
We mogen daar al terugkijken op een aantal mooie successen. Een voorbeeld hiervan zijn de ov-chippaaltjes in Emmerich, Emmerich-Elten, Emmerich-Praest, die laagdrempelig met behulp van een Interreg-financiering konden worden gerealiseerd. Sinds deze zomer is het mogelijk om met de Nederlandse OV-chipkaart in- en uit te checken op de stations van Emmerich, waardoor reizigers tussen Arnhem en deze Duitse stations niet langer een los kaartje bij de Duitse VRR hoeven te kopen. En momenteel zijn we aan het kijken of we nieuwe grensoverschrijdende fietsverbindingen vanuit de Achterhoek naar Kreis Borken kunnen aanleggen.
Hoe stimuleert het Interreg-programma de samenwerking tussen het mkb aan beide zijden van de grens?
Ondernemers zijn van groot belang voor Gelderland. Want niet alleen zorgen zij voor inkomen en banen, zij zetten ook hun innovatiekracht in voor de grote maatschappelijke opgaven van deze tijd. En ook voor hen is de samenwerking over de grens van belang. Zo ondersteunen we het gebruik van digitalisering in het mkb. Bijvoorbeeld door hen samen met collega-ondernemers over de grens te laten werken aan praktische digitale toepassingen. Daarvoor is via het platform INDUSTR_I4.0 10 miljoen euro beschikbaar.
Voor bedrijven die op zoek zijn naar projectpartners vinden er regelmatig netwerkbijeenkomsten plaats, waarin de mogelijkheid bestaat om contacten te leggen en te netwerken om zo projecten tot stand te brengen. Om te weten wanneer deze bijeenkomsten plaatsvinden is het handig om de programmawebsite regelmatig in de gaten te houden.
Welke thema’s staan er momenteel op de bilaterale agenda? Wat wilt u op het vlak van grensoverstijgende samenwerking binnen uw ambtstermijn nog bereiken?
Ik wil vooral het Interreg VI-programma Deutschland-Nederland verder onder de aandacht brengen zodat hieruit nog meer mooie projecten kunnen voortvloeien. Daarnaast wil ik graag het probleem van netcongestie, waar we in Nederland mee te kampen hebben, verder aanpakken. In Gelderland is al veel kennis beschikbaar over uitdagingen en oplossingen voor netcongestie. Die kennis willen we bundelen, delen en ontsluiten, niet alleen nationaal, maar ook internationaal, zodat we oplossingen verder ontwikkelen met een Nationaal Kennis- en Innovatiecentrum Netcongestie in de regio Arnhem. Daarbij hebben we ook de kennis en kunde van onze Duitse partners nodig, waar het probleem van netcongestie niet zozeer speelt, maar waarbij we ongetwijfeld van elkaars kennis en expertise kunnen profiteren. Ik hoop dat we met behulp van het Interreg-programma ideeën en projecten kunnen ontwikkelen zodat ook die weer landen in het Nationale Kennis- en Innovatiecentrum Netcongestie in Arnhem en we misschien zelfs de koppeling kunnen maken naar een internationaal centrum.
Wat heeft u van uw Duitse collega’s geleerd?
Dat het af en toe goed is om niet altijd meteen door te pakken en sommige zaken nog even rustig te heroverwegen. Daar kunnen we aan Nederlandse zijde soms nog wat van leren.
