Deutschland-Nederland Wasserqualität - Waterkwaliteit

Harmonisatie van de fytoplanktonbeoordeling in de Nederlands-Duitse Waddenzee

De ongewenste accumulatie van nutriënten (eutrofiëring) blijft een probleem in vele Europese kustwateren, hoewel de in de afgelopen decennia genomen maatregelen reeds hebben geleid tot een afname van de rivierbelasting en van de nutriëntenconcentraties aan de kust, waardoor de impact op kustecosystemen zoals het UNESCO-werelderfgoed Waddenzee is verminderd.

Momenteel dient de biomassa van fytoplankton (bepaald via de parameter chlorofyl) als een essentiële indicator voor de mate van eutrofiëring. Aangezien de eerdere beoordeling van fytoplankton in de Duits-Nederlandse kustwateren in het kader van de Kaderrichtlijn Water (KRW) nog geen bevredigende resultaten opleverde, is dit grensoverschrijdende onderzoeksproject opgezet om verdere inzichten te verschaffen die bijdragen tot een vollediger begrip van het Waddenzeesysteem en een geharmoniseerde beoordeling van fytoplankton.

In dit project is gekozen voor een innovatieve aanpak door te kiezen voor een multi-causale onderzoeksaanpak en door verschillende parameters die van invloed zijn op fytoplankton en eutrofiëring in aanmerking te nemen in een transnationaal ecosysteemmodel. De meest recente wetenschappelijke bevindingen en bestaande monitoringgegevens over lange termijn werden opgenomen en geanalyseerd om in de verschillende ecosysteemmodellen tot een zo realistisch en volledig mogelijke weergave van het Waddenzeesysteem te komen.
Uit de gegevensanalyses en de modelresultaten blijkt dat er geen significante verschillen zijn in chlorofylconcentraties tussen de Duitse en de Nederlandse Waddenzee en dat verschillende hoge grenswaarden voor chlorofyl, zoals die momenteel in Duitsland en Nederland bestaan, dus niet worden ondersteund door natuurlijke omstandigheden en wetenschappelijke kennis. Uit verdere modelleringsresultaten blijkt dat de vereiste stikstofreducties in de rivieren om de KRW-beheersdoelstelling van 2,8 mg totaal stikstof/l in de kustwateren te halen, er mogelijk niet toe leiden dat de kustwateren een goede ecologische toestand voor de parameter chlorofyl volgens de KRW bereiken, zelfs indien de beheersdoelstelling van 2,8 mg TN/l in de rivieren wordt gehaald. Dit en de uitgevoerde gegevensanalyses wijzen erop dat chlorofyl niet lineair reageert op stikstofreducties en dat stikstof niet de enige factor is die de fytoplanktonbiomassa in de kustwateren van de Waddenzee bepaalt.

De veelzijdige analyses van de planktongegevens hebben tot het nieuwe inzicht geleid dat de zichtbare veranderingen in de fytoplanktongemeenschap niet uitsluitend het gevolg zijn van veranderingen in de eutrofiëringssituatie in de Waddenzee, maar ook een voortdurende, natuurlijke verschuiving naar nieuwe gemeenschappen weerspiegelen. Veranderingen in individuele planktonparameters hangen zeer nauw samen met veranderingen in individuele milieuomstandigheden, maar aangezien de milieuomstandigheden voortdurend in beweging zijn (veranderingen in nutriëntenniveaus klimaatverandering), is het moeilijk een status quo voor fytoplankton te beschrijven en te beoordelen. Het ontbreken van een stabiele status-quo maakt het daarom erg moeilijk om grenswaarden vast te stellen voor verschillende planktonparameters om de kwaliteitstoestand te beoordelen. Wel kunnen parameters die de dynamiek beschrijven (zoals verschillende biodiversiteitsparameters) worden gebruikt om de invloed van milieufactoren te meten. Hiermee moet rekening worden gehouden bij een uitgebreide aanpak van de beoordeling van fytoplankton in het kader van de KRW.

Bovendien heeft dit project de samenwerking en uitwisseling tussen de Duitse en Nederlandse autoriteiten en onderzoeksinstellingen versterkt en een gemeenschappelijk begrip van het grensoverschrijdende probleem van eutrofiëring bevorderd. Naast de activiteiten gedurende de projectduur, bieden de resultaten van dit project belangrijke inzichten in de huidige beoordelingsprocedures inzake fytoplankton en eutrofiëring alsmede verdere ontwikkelingen en discussies in het kader van de KRW, de KRM en OSPAR en bieden een belangrijke langetermijnbasis voor een wetenschappelijk onderbouwd systeeminzicht in de Waddenzee.